Tarım ve gıda sektörü açısından 2020 yılı, gıda enflasyonu, ihracat kısıtlamaları, ithalatta gümrük vergilerinin indirilmesi gibi konuların ve kronikleşen sorunların ön plana çıktığı ve tartışıldığı bir yıl oldu. Önceki yıllardaki fiyatı artan ve gıda enflasyonunu tetikleyen ürünler arasında gösterilen patates ve kuru soğanın ihracatı yılın ilk aylarında ön izne bağlandı. Nisan ayında ön ihracat iznine tabi olan ürünler arasına limon da eklenirken yılın ikinci yarısında kısıtlamalar kaldırıldı.
Salgın nedeniyle gıda tedariki ana gündem oldu
Ülkelerin ardı ardına aldığı tedbirler kapsamında özellikle sokağa çıkma yasakları toplumlarda gıdaya erişim konusunda paniğe neden oldu. Birçok ülkede vatandaşlar marketlere hücum ederek özellikle temel gıda ürünlerini evlerinde stoklama eğilimine yöneldi. Türkiye bu konuda pek çok ülkeye göre daha iyi bir sınav verdi ve pandemi kaynaklı gıdaya erişim konusunda herhangi bir sıkıntı yaşanmadı.
Tarımda destek paketi açıklanmadı
Sokağa çıkma yasağı kararının alındığı en riskli dönemde pandemiye rağmen çiftçi kırsalda üretimine devam etti. Ancak pandemi sürecinde turizm, inşaat, otomotiv, havayolu ve hizmet sektörü için açıklanan destek paketlerine karşın tarım sektörü için bir destek paketi açıklanmadı.
2020’de gıda fiyatlarında yükseliş ivmesi etkili oldu
Küresel tarım emtiasındaki fiyat artışları türkiye gibi hammadde ithalatına bağımlı ülkelerde daha sert hissedildi. İçerideki fiyat artışlarını baskılamak adına ithalat kapıları açılırken, ek olarak da ham ayçiçeği yağı, ayçiçeği tohumu, buğday, arpa, mısır, mercimek ve pirinç gibi birçok ürünün ithalatında uygulanan gümrük vergileri belirli süreler için ya düşürüldü ya da sıfırlandı.
Başta yem, gübre, zirai ilaç ve enerji giderleri olmak üzere 2020’de de hızla artan tarımsal girdi maliyetleri üreticilerin yine kazançlarının önemli bir kısmını eritti. Zora giren çiftçiler borçlarını ödemekte zorlanınca mayıs ve haziran aylarında vadesi gelen ziraat bankası ve tarım kredi kooperatiflerine olan hazine destekli kredi geri ödemeleri faizsiz olarak 6 ay ertelendi.
Çin’e süt ürünleri ihracatı
Türkiye, yaklaşık 5 yıl süren görüşme ve çalışmalar sonucunda Çin’e süt ve süt ürünleri ihracatı için vize aldı. Çin Halk Cumhuriyeti Gümrükler Genel idaresi, Çin’e süt ve süt ürünleri ihraç edebilecek 54 Türk firmasının listesini yayınladı.
Tarımda doğal afetler rekolte tahminlerini etkiledi
Mayıs ayı içinde Türkiye’nin farklı bölgelerinde yaşanan ani hava değişimleri bazı tarım ürünlerine hasar verdi. Özellikle 15-25 Mayıs tarihleri arasında önce aşırı sıcaklıklar görüldü sonrasında ise yağış, don, dolu, kırağı, aşırı soğuk, fırtına, hortum gibi doğal afetler yaşandı. Mayıs ayı içinde 46 ilde etkili olan doğa afetleriyle, tarımsal üretime dair bazı rekolte tahminleri aşağı çekildi.
2020’de hayvancılıkta yem sorunu
Bu yıl hayvancılık tarafında da yem kaynaklı ciddi sorunlar baş gösterdi. Son 1 yılı aşkın sürede kesif yem fiyatları yüzde 60 zamlanırken, çiftçinin sattığı çiğ sütün fiyatı 13 ay boyunca sabit kaldı. Pek çok üretici zarar ettiği ve para kazanamadığı gerekçesiyle anaç hayvanlarını kesime gönderdi. 13 ay sonra 2,30 TL olan çiğ süt referans fiyatı gıda komitesi kararıyla 2,80 TL’ye çıkarıldı. Böylece son 13 ayda üreticinin toplam maliyetleri yüzde 60’tan fazla artarken, çiğ süt fiyatındaki zam yüzde 21,7 ile sınırlı kaldı. Kırmızı et tarafında da benzer bir tablo yaşandı. Besicilerin maliyetleri artarken, karkas et fiyatları talepteki düşüş gerekçesiyle geriledi. Zarar eden üreticilerin bir kısmı besiciliği bıraktı. Kasım ayı ile birlikte gıda fiyatlarındaki yükseliş hız kazandı. Genelde yaş meyve ve sebze tarafındaki fiyat artışlarının konuşulduğu gıda enflasyonunda hububat ve yağlı tohumlar tarafı da kendini iyiden iyiye hissettirdi. Özellikle ithal ürünlerin hem dolar bazındaki artışı hem de kurdaki yükseliş etkisiyle raflarda unlu mamuller, bakliyat ve bitkisel yağlar tarafında çok sert fiyat artışları yaşandı.
Tarımda yeni düzenlemeler getirildi
Ekim ayı sonunda gıda, tarım ve orman alanında bazı düzenlemeler yapılması hakkında kanun teklifi, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. Torba yasadan hobi bahçeleri için yıkım kararı çıktı. Taklit ve tağşişle mücadele konusunda para cezaları ağırlaştırıldı ve hapis cezaları getirildi. Bu yıl da tarım destekleri yılın sonuna yaklaşırken, kasım ayında açıklandı. Çiftçinin tohumu toprakla buluşmadan önce açıklanması gereken ve ürün deseninin oluşmasında önemli bir enstrüman niteliği taşıyan desteklemeler ekim yapılıp, hasat sona erdikten ve çiftçi ürününü sattıktan sonra açıklandı.
