Eylül ayına yönelik dış ticaret verileri, ekonomik büyümenin yılın üçüncü ayında geçmişe göre daha da iyi olduğuna dair işaretler veriyordu. Eylül ayı sanayi üretimi ve alt kalemlerine yönelik endeksler de bu izlenimi güçlendirdi. İmalat sanayi endeksi eylül ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 7.9 arttı. Geçen yılın kasım ayından bu yana ilk kez bu endeks bu boyutta arttı. Sürpriz oldu denebilir. Üretim artışı mutlaka katma değer artışı anlamına gelmeyebilir. Ama üretimin düzeyi üretimde yaratılan katma değerin önemli bir göstergesidir. Milli gelir yalnızca imalat sanayinde yaratılan katma değerden oluşmuyor. Tarım ve hizmetler sektörlerinde yaratılan katma değer hakkında neredeyse hiçbir bilgimiz yok. Yine de çok büyük bir sürpriz olmazsa, yılın üçüncü üç ayındaki milli gelir büyümesi bir önceki üç aydan daha yüksek olabilir.
ÜRETİM ARTIŞI HIZLANDI
Üç aylık dönemler itibarıyla baktığımızda, geçen yılın aynı dönemine göre, yılın ikinci üç ayında yüzde 3.7 büyüyen imalat sanayi üretimi üçüncü üç ayda yüzde 5.2 arttı. Endeksin alt kalemlerindeki gelişmeler üretimdeki artışın ihracattan çok iç piyasaya yönelik olduğu izlenimini veriyor. Yılın ikinci üç ayında ara malları üretimi yüzde 3.1 artmıştı, artış üçüncü üç ayda yüzde 4.1’e hızlandı. Aynı dönemde dayanıklı tüketim malları üretimindeki artış yüzde 3.4’ten yüzde 5.2’ye geldi. Yatırım malları üretimindeki artış ise ikinci üç ayda yüzde 3.3 iken, üçüncü üç ayda yüzde 11.2 oldu. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırıldığında, yılın üçüncü üç ayında bir önceki üç aylık döneme göre üretimdeki artış oldukça belirgin. İkinci üç aylık dönemle karşılaştırıldığında, yılın üçüncü üç ayında imalat sanayi üretimi yüzde 1.4 arttı. Bu dönemde ara mallar üretimi yüzde 0.5 artarken, dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 2.9, yatırım malları üretimi yüzde 4.6 artış gösterdi.
İÇ TALEBE YÖNELİK ÜRETİM ARTIŞI
Yılın üçüncü üç ayında imalat sanayi üretiminde bu boyutta artışlar yaşanırken, ihracatta benzer bir gelişme gözlenmedi. İhracatımızın yaklaşık yüzde 94’ü imalat sanayi ürünleri. Geçen yılın aynı dönemine göre ihracatımız yılın üçüncü üç ayında dolar olarak yüzde 3.3 geriledi. Henüz eylül ayına yönelik ihracat miktar endeksini bilmiyoruz, ama ağustos ayında biten üç ayda, geçen yılın aynı dönemine göre, ihracat miktar endeksi yüzde 1.9 gerilemişti. İhracattaki reel ve nominal gerilemeye rağmen, imalat sanayi üretimindeki artışın iç talebe (stok değişmesi dahil) yönelik olduğu anlaşılıyor. Yılın ikinci üç ayında geçmiş üç aylık dönemlere göre artan iç talebin üçüncü üç ayda daha da hızlanmış olabileceği anlaşılıyor. Grafikte takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış imalat sanayi endeksinin üçer aylık dönemler itibarıyla bir önceki üç aya göre yüzde değişmesinin aylık seyri veriliyor. Görüldüğü gibi, imalat sanayi üretimindeki artışta son dönemlerde (nisan ayından bu yana) göreli bir istikrar söz konusu. Geçen yıl gözlendiği gibi sert inişler ve çıkışlar yok. İmalat sanayi üretiminde her üç aylık dönemde bir önceki üç aya göre ortalama yüzde 1.5 gibi bir büyüme söz konusu. İç talep büyümesine paralel bir üretim artışı gözleniyor.
