Dünden bugüne ExxonMobil
ExxonMobil'i bilmeyen yoktur. Ama yine de bilgileri tazelemekte yarar var. Doğu Akdeniz'de gerginlik sürerken önümüzdeki günlerde bölgeye girecek ABD'li ExxonMobil gündemi meşgul edecek gibi gözüküyor.
ExxonMobil'in tarihi, John D. Rockefeller tarafından 1870 yılında kurulan ABD'nin ilk tröstü Standard Oil'e dayanır.
Petrole olan tutkusu nedeniyle "Her toprakta sonuna kadar pazar aramak" ilkesiyle hareket eden Rockefeller, çok kısa sürede rakiplerinin çoğunu satın almış ve kontrolün rafinericilerin eline geçmesini sağlayarak kıtanın tamamında söz sahibi olmayı başarmıştı.İş arkadaşlarından birinin "Hayatımda tanıdığım insanlar arasında duygusallıktan en uzak olanı" olarak tanımladığı Rockefeller'ın ruhunu yansıtan Standard Oil, her şeyi acımasızca yok etmeye çalışan bir şirket olarak görülüyordu.
1890 yılında Amerika’da rafine edilmiş petrol ticaretinin yüzde 88’ini kontrol eden şirket, 1904 yılında üretimin yüzde 91’ni kontrol ediyordu. Devletten fazla geliri olan ve politikacılarla yaptığı kirli pazarlıklarla gündeme gelen şirket, 'Devlet içinde devlet' haline gelmişti.
Standard'a yönelen suçlamalar on dokuzuncu yüzyılın sonunda hayli şiddetlendi. Daniel Yergin'in kitabında da yer verdiği gibi, Standard'ın ilerlemesine karşı mücadele veren bir ailenin kızı olan Ida Minevra Tarbell'in 2 yıl boyunca devam eden yazı dizisi, şirketin makineleşme ve manevra numaralarını, rüşvet öykülerini, diğer şirketlere karşı verdiği amansız savaşı tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyordu.
1904'te Roosevelt'in başkan seçilmesinin ardından başkanlık dairesi Standard Oil ve petrol endüstrisi aleyhine bir soruşturma açtı. 1911 yılında şirketin tasfiyesine karar verildi. Standard Oil 34 şirkete bölünmüştü. Bunlardan en büyüğü Standard Oil New Jersey şirketinin adı 'Exxon', ikinci büyük şirket ise Standard Oil New York'un ismi 'Mobil' oldu. Ve iki şirket bir süre sonra birleşti.
ExxonMobil Doğu Akdeniz'e Giriyor
Bugün ExxonMobil 328,5 milyar dolarlık piyasa değeriyle dünyanın en büyük halka açık petrol şirketi, ABD'nin amiral gemisi.
Doğu Akdeniz'de doğalgaz paylaşımı üzerinden güç mücadelesi sürerken, geçtiğimiz hafta Amerikan petrol ve doğalgaz devi ExxonMobil, Kıbrıs açıklarında doğalgaz araştırması yapmak üzere ay sonuna kadar iki gemi göndereceğini duyurdu.
Açıklama, Türk askeri gemileri tarafından sondaj çalışması engellenen İtalyan ENI şirketi ile kriz yaşanırken geldi. 2017 yılı Nisan ayında ExxonMobil ile Katar Petrol Kıbrıs'ın doğusunda 10'uncu parselde petrol arama antlaşması imzalamıştı.
23 Şubat'ta İtalyan ENI şirketine ait ’Saipem 12000’ adlı dev sondaj gemisi Ada açıklarından ayrılarak rotasını Fas’a çevirdi. Eni CEO'su Claudio Descalzi Kıbrıs'tan çekilmeyeceklerini, diplomatik çalışmaların sonucunu bekleyeceklerini söyledi.
Haftasonu Rum basını, Eski Exxon Mobil CEO'su, ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ın yaz aylarında Kıbrıs'ı ziyaret edeceğini yazdı. Exxon Mobil’in kendi araştırmalarına normal şekilde devam edeceğini Rum hükümetine de ilettiğini öne süren gazete, çözüm müzakereleri için Nisan ayından Exxon’un araştırmalarının başlayacağı tarihe kadarki dönemde bir fırsat penceresinin bulunduğunu bildirdi.
Önümüzdeki günlerde Doğu Akdeniz'de suların daha da ısınacağını söylersek yanlış olmaz. Türkiye-ABD ilişkilerinin yönünü tayin açısından bölgedeki enerji denklemi daha da önem kazanacak.
